احکام*خمس1

هبه، هدیه، جایزه بانکى، مهر و ارث س 851: آیا هبه و هدیه عید (عیدى) خمس دارد؟ ج: هبه و هدیه خمس ندارد، هرچند احوط این است که اگر از مخارج سال زیاد بیاید، خمس آن پرداخت شود. س 852: آیا به جایزه‏هایى که توسط بانکها و صندوق‏هاى قرض‌الحسنه به افراد پرداخت مى‏شود، خمس تعلّق مى‏گیرد یا خیر؟ ج: خمس در جایزه‏ها و هدیه‏ها واجب نیست. س 853: آیا مبالغى که بنیاد شهید به خانواده‏هاى شهدا مى‏پردازد، به مازاد از مخارج سال آن، خمس تعلّق مى‏گیرد؟ ج: چیزى که بنیاد شهید به خانواده‏هاى عزیز شهدا هدیه مى‏کند، خمس ندارد. س 854: آیا نفقه‏اى که شخصى از طرف پدر یا برادر یا یکى از اقوام دریافت مى‏کند، هدیه محسوب مى‏شود یا خیر؟ در صورتى که نفقه دهنده خمس اموال خود را نپردازد، آیا بر نفقه گیرنده پرداخت خمس آنچه که از او مى‏گیرد، واجب است؟ ج: تحقق عنوان هبه و هدیه تابع قصدِ دهنده است و تا نفقه گیرنده یقین نداشته باشد که مالى که به او داده مى‏شود، متعلّق خمس است، پرداخت خمس آن واجب نیست. س 855: به دخترم یک واحد مسکونى به عنوان جهیزیه عروسیش داده‏ام، آیا این واحد مسکونى خمس دارد؟ ج: اگر هبه واحد مسکونى که به دخترتان بخشیده‏اید، عرفاً مطابق شأن شما محسوب شود، و در بین سال خمسى بخشیده باشید، دادن خمس آن واجب نیست. س 856: آیا جایز است که انسان مالى را قبل از گذشت یک سال بر آن، به همسرش هدیه دهد، با آنکه مى‏داند وى آن مال را براى خرید خانه در آینده و یا مخارج ضرورى، ذخیره خواهد کرد؟ ج: این کار جایز است و مالى که به همسرتان بخشیده‏اید، اگر به مقدارى باشد که عرفاً مناسب شأن شما و افراد مانند شماست و بخشش صورى و به قصد فرار از خمس هم نباشد، خمس ندارد. س 857: زن و شوهرى براى اینکه خمس به اموال آنها تعلّق نگیرد، قبل از رسیدن سال خمسى‏شان، اقدام به هدیه کردن سود سالانه خود به یکدیگر مى‏کنند، امیدواریم حکم خمس آنها را بیان فرمایید. ج: با این‏گونه بخشش که صورى و براى فرار از خمس است، خمسِ واجب از آنان ساقط نمى‏شود. س 858: شخصى براى رفتن به حج استحبابى مبلغى را به حساب سازمان حج واریز کرده، ولى قبل از تشرف به زیارت خانه خدا، فوت نموده است، این مبلغ چه حکمى دارد؟ آیا مصرف کردن آن در نیابت از حج میت واجب است؟ آیا خمس به آن تعلّق مى‏گیرد؟ ج: فیش حج که در قبال مبلغى که به حساب سازمان حج واریز کرده، دریافت نموده، به قیمت فعلى‏اش از ترکه میت محسوب مى‏شود، و میت اگر حج برذمّه ندارد و وصیت به حج هم نکرده، صرف آن در حج نیابى براى میت واجب نیست، و خمس آن اگر پرداخت نشده‏ باشد، در فرض سؤال واجب است پرداخت شود. س 859: باغ پدرى از طریق بخشش یا ارث به پسرش منتقل شده است، آن باغ هنگام هدیه یا انتقال به او بابت ارث، قیمت زیادى نداشت، ولى در حال حاضر قیمت آن هنگام فروش با قیمت قبلى آن تفاوت زیادى کرده است، آیا به آن مقدار زیادى که بر اثر افزایش قیمت حاصل شده، خمس تعلّق مى‏گیرد؟ ج: ارث و هبه و پول فروش آنها خمس ندارد، هرچند قیمت آنها افزایش یافته باشد، مگر اینکه نگهدارى آن به قصد تجارت و زیاد شدن قیمت باشد. س 860: اداره بیمه مبلغى را بابت هزینه درمان به من بدهکار است و مقرر شده که در همین روزها به من پرداخت شود، آیا به این مبلغ خمس تعلّق مى‏گیرد؟ ج: خمس ندارد. س 861: آیا به پولى که از حقوق ماهیانه‏ام براى خرید لوازم ازدواج در آینده، پس‌انداز مى‏کنم، خمس تعلّق مى‏گیرد؟ ج: اگر عین پولى را که بابت حقوق ماهیانه مى‏گیرید، پس‌انداز مى‏کنید، باید سر سال خمس آن پرداخت شود، مگر آنکه بخواهید تا چند روز آینده صرف خرید لوازم ضرورى ازدواج نمایید. س 862: در کتاب «تحریرالوسیله» آمده است که مهریه زن خمس ندارد و فرقى بین مهریه مدت‌دار و بدون مدت گذاشته نشده است، امیدواریم آن را توضیح فرمایید. ج: در عدم وجوب خمس مهریه فرقى بین مهریه مدت دار و بدون مدت و بین پول نقد و کالا وجود ندارد. س 863: دولت در ایام عید به کارمندان خود اجناسى را به عنوان عیدى داده که مقدارى از آن تا سر سال باقى مانده است. با توجه به اینکه عیدى کارمندان خمس ندارد، ولى چون ما در برابر این اجناس مقدارى پول پرداخت کرده‏ایم، لذا آنچه به ما داده مى‏شود هدیه به معناى دقیق آن نیست، بلکه با قیمت کمترى در برابر عوض داده شده است، آیا خمس آن مقدار از کالا که در برابر آن پول پرداخت شده، باید داده شود؟ یا اینکه باید قیمت واقعى آن در بازار آزاد محاسبه و خمس آن پرداخت شود؟ و یا چون عیدى است، هیچ‌گونه خمسى ندارد؟ ج: در فرض مذکور نظر به اینکه قسمتى از اجناس در واقع از سوى دولت مجانى به کارمند داده مى‏شود و در برابر قسمتى پول دریافت مى‏کنند، فلذا از کالاى باقى‌مانده به نسبت مقدارى که پول در برابر آن پرداخت نموده‏اید، واجب است که خمس عین اجناس باقى‌مانده یا قیمت فعلى آن را بپردازید. س 864: شخصى فوت نموده و هنگام حیات، خمسى را که بر ذمّه‏اش بوده در دفتر خود یادداشت کرده و تصمیم به پرداخت آن داشته است، در حال حاضر بعد از فوت وى همه افراد خانواده او به استثناى یکى از دخترانش از پرداخت خمس خوددارى کرده و در ترکه متوفّى براى مخارج خود و میت و غیر آن، تصرّف مى‏کنند، خواهشمندیم نظر خود را در رابطه با مسائل زیر بیان فرمایید: 1 ـ تصرّف در اموال منقول و غیرمنقول متوفّى توسط داماد یا یکى از ورّاث او، چه حکمى دارد؟ 2 ـ غذا خوردن داماد یا یکى از ورثه در خانه او چه حکمى دارد؟ 3 ـ تصرّفات قبلى این افراد در اموال میت و غذا خوردن آنها در خانه متوفّى چه حکمى دارد؟ ج: اگر میّت وصیت کند که مقدارى از دارایى او به عنوان خمس پرداخت شود یا ورثه یقین پیدا کنند که وى مقدارى خمس بدهکار است، تا وصیت میت و یا خمسى را که بر عهده دارد از ما ترک او ادا نکنند، نمى‏توانند در ترکه او تصرّف نمایند، و تصرّفات آنان قبل از عمل به وصیت وى یا پرداخت دین او، نسبت به مقدار وصیت یادین در حکم غصب است و نسبت به تصرّفات قبلى نیز ضامن هستند.