حَجّة الاسلام با چهار شرط، بر انسان واجب مى شود: 1 - بالغ باشد، پس بر بچّه واجب نیست، ولى اگر ولىّ او اجازه دهد مستحب است. 2 - عاقل باشد، پس بر دیوانه واجب نیست. 3 - آزاد باشد، پس بر برده واجب نیست و اگر صاحبش اجازه بدهد مستحب است. 4 - مستطیع باشد و مستطیع بودن به چند چیز است، اوّل: توشه راه و مرکب سوارى یا پولى که بتواند آنها را تهیّه کند داشته باشد. دوم: توانایى بدنى داشته باشد که بتواند حج برود و اعمال آن را بجا آورد. سوم: در راه مانعى از رفتن نباشد. چهارم: به اندازه بجا آوردن اعمال حج، وقت داشته باشد.
کسى که از جهت مال مستطیع نیست، مستحب است حج بجا آورد ولى « حَجّة الاسلام » حساب نمى شود.
کسى که شرایط وجوب حج را نداشته باشد و با این حال حج بجا آورد، چنانچه بعداً شرایط وجوب در او جمع شود، باید دوباره حج نماید و حج اوّلى کفایت از « حَجّة الاسلام » نمى کند.
« حج بذلى » یعنى کسى، توشه راه و مرکب سوارى نداشته باشد و دیگرى به او بگوید: « من خرج تو و عیال تو را، هنگام سفر حج مى دهم » در این صورت، حج بر او واجب است. و اگر حج نکند، وجوب آن بر او استقرار پیدا مى کند و باید به هر نحوى که شده، اگرچه با زحمت باشد و یا قرض کند، حج را بجا آورد.
کسى که سالهاى پیش مستطیع بوده و حج نرفته، باید به هر صورتى که شود، حج نماید هر چند از استطاعت افتاده باشد.
کسى که مستطیع نیست، مى تواند براى دیگرى اجیر شود، ولى اگر بعد مالى پیدا کند، باید براى خود حج نماید.
لازم نیست انسان براى حج، خانه، مرکب، اثاثیه و مانند آن را بفروشد تا مستطیع شود و به حج رود.
اگر حج براى او ضرر داشته باشد، واجب نمى شود و اگر حج او، متوقّف بر ترک واجب، یا فعل حرامى شود، باید آنچه در نظر شارع، بااهمیّت تر است مقدّم بدارد.
اگر به اندازه حج، مال دارد ولى بر اثر پیرى یا بیمارى نمى تواند حج کند، باید در حیات خود، اجیر بگیرد.
اگر شخص مستطیعى که حج بر او مستقر شده، پیش از انجام حج فوت کند، باید اُجرت حج را از اصل مال او خارج کنند و براى او نایب بگیرند.
در « حَجّة الاسلام » اجازه پدر و مادر، نسبت به فرزند و اجازه شوهر نسبت به زن، شرط نیست.
اگر براى میّت، از میقات که معناى آن خواهد آمد، حج بدهند کافى است و لازم نیست از شهر او نایب بگیرند. و همچنین است نسبت به زنده اى که نمى تواند حج برود.
اگر وصیّت کند براى او حج بفرستند، چنانچه مصرف حج از ثلث مال او بیشتر نباشد، یا ورثه اجازه دهند، باید از طرف او حج بفرستند، البته در موردى که حج بر او مستقر نباشد وگرنه لازم است از طرف او حج بفرستند اگرچه مصرف حج از ثلث مال او هم بیشتر باشد.
اگر کسى نذر یا عهد کند حج برود، هرچند قبلا رفته باشد، باز هم باید به جهت نذر و عهد حج نماید.
اگر کسى پیش از آنکه مستطیع شود، نذر کند در روز عرفه، در کربلاى معلّى باشد و بعد مستطیع شود نذر او بى اثر مى باشد و باید حج کند.
اگر مرد، نایب زن شود، یا زن از طرف مرد، حج کند مانعى ندارد و در احکامى که مرد و زن مختلفند نایب به وظیفه خودش عمل کند.
جایز است انسان در حج مستحب، قصد نیابت از پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) یا امام معصوم(علیه السلام) یا کسى که زنده و یا مرده است را بنماید و براى خودش نیز، ثواب حج کامل دارد.
مستحب است انسان هر سال، حج نماید و ثواب آن بیش از صدقه دادن به مقدار حج مى باشد.
کسى که وظیفه او حج تمتّع است اگر مى تواند حج تنها بجا آورد، بدون عمره، یا عمره تنها انجام دهد بدون حج، بنابر احتیاط واجب آنچه را که مى تواند بجا آورد، بر او واجب مى باشد.
اگر زن قبل از احرام، حیض ببیند، در همان حال، احرام ببندد، پس اگر قبل از ایستادن در عرفات، پاک شود باید اعمال عمره را، بجا آورد و سپس اعمال حج را انجام دهد ولى اگر تا وقت وقوف در عرفات پاک نشود، باید به « حج افراد » عدول کند و با همان حال به عرفات رفته، اعمال « حج افراد » را انجام داده، بعداً « عمره مفرده » بجا آورد و همچنین است اگر بعد از احرام و قبل از طواف، حیض یا نفاس ببیند.
هرگاه بین شیعه و سنّى در ماه اختلاف شود، چنانچه نمى تواند اعمال را طبق دستور شیعه انجام دهد، اگر طبق دستور سنّى ها عمل کند، مانعى ندارد و حجّش صحیح است.
|
