قضا و کفاره روزه*

نیت روزه غیر رمضان در ماه رمضان:  کسى که در ماه مبارک رمضان عمداً نیت کند روزه غیر رمضان را ، در رساله هاى عملیه فرموده اند نه روزه اى که نیت کرده حساب مى شود ونه روزه ماه مبارک . آیا این شخص بعد از گرفتن قضاى این روز کفاره هم باید بدهد ؟ جواب : فقط قضا لازم است . اطمینان به مغرب بواسطه تاریکى یا ابر:  اگر در هواى صاف به واسطه تاریکى یقین کند که مغرب شده یا در هواى ابرى به اطمینان اینکه مغرب شده افطار نماید بعد معلوم شود که مغرب نبوده است آیا قضاى روزه لازم است ؟ جواب : اگر در هواى صاف به واسطه تاریکى یقین به مغرب کرد و افطار نمود و بعد خلاف آن معلوم شد قضا باید نماید و کفاره ندارد ولى اگر در هواى ابرى به اطمینان این که مغرب شده افطار نمود نه قضا دارد و نه کفاره ( به جهت دلیل خاص ) . کفاره کسى که بواسطه پیرى روزه نمى گیرد:  کسى که بواسطه پیرى نمى تواند روزه بگیردو روزه بر او واجب نیست بعداً قضا هم ندارد آیا لازم است که کفاره بدهد ؟ به چه دلیل ؟ جواب : چون که هم آیه داریم هم روایت بر وجوب کفاره که « مُد » باشد . کفاره دروغ بستن به خدا و پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم):  اگر روزه دار دروغى را به خدا و پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) نسبت دهد چه کفاره اى بر او واجب مى شود ؟ جواب : اگر روزه دارى دروغى را به خدا و پیغمبر (صلى الله علیه وآله وسلم) نسبت دهد اگر چه روزه خود را به چیز حرام باطل کرده ولى کفاره جمع ندارد . خوردن آب به قدر ضرورت:  اگر روزه دار به قدرى تشنه شود که خوف ضرر یا مرگ داشته باشد و آب بیاشامد روزه او چه حکمى دارد ؟ جواب : چنانچه به مقدار دفع ضررى عادتاً که قابل تحمل نیست یا مستلزم هلاک است باشد مانعى ندارد و امساک واجب است و بعداً قضاى آن را به جا آورد و کفاره ندارد . جاهل به حکم ارتماس و دروغ بستن:  شخصى که جاهل به حکم است و بعدها برایش معلوم مى شود که در حال روزه در آب ارتماس کرده یا این که به خدا و رسول (صلى الله علیه وآله وسلم) دروغ بسته است ، روزه وى چه حکمى دارد ؟ جواب : چنانچه جاهل قاصر است ( یعنى نمى داند حکمى هست ) قضا دارد و چنانچه جاهل مقصر است ( یعنى مى داند حکمى هست ولى سؤال نمى کند ) قضا وکفاره هر دو براو واجب است . اضطرار به دارو:  بیمارى است که به ناچار باید طبق برنامه خاص و ساعت معینى دارو بخورد و اگر نخورد ضرر مى بیند ، وظیفه او براى روزه چیست ؟ جواب : چنانچه مضطر به خوردن دوا در روز است جایز است دوا بخورد و روزه را قضا کند . اجبار به افطار حرام:  اگر روزه دارى را مجبور کنند روزه خود را با چیز حرام باطل کند و او نیز جهت دفع خطر یا ضرر این کار را انجام دهد روزه او قضا و کفاره دارد یا خیر ؟ جواب : قضا دارد و کفاره ندارد . اضطرار به اماله با آب:  فرد مبتلا به یبوست که با خوردن چیزهایى ملین اثرى نمى بیند ، اگر در ماه رمضان از روى جهل با آب اماله کند روزه وى چه حکمى دارد ؟ مدت 10 سال به همین منوال عمل مى کرده روزه هاى گذشته او چه حکمى دارد و چگونه آنها را قضا کند ؟ جواب : اگر مى تواند به اماله در شب اکتفا کند و روزه بگیرد ، واجب است روزه بگیرد و در روزه هاى گذشته اگر متوجه به مشکوک بودن مسئله بوده و مراجعه نکرده واجب است بر او قضا و کفاره ، اما اگر معتقد بوده اماله به روزه ضررى ندارد و اصلاً به سؤال کردن توجه نداشته جاهل است و قضا دارد ولى کفاره ندارد و اگر مضطر به اماله در روز است قضا هم ندارد ، فقط باید براى هر روز یک مد طعام فدیه بدهد . فرو بردن خون دندان جهلاً:  اگر شخصى درحال روزه دندانش را بکشد و اختیاراً و از روى جهل به حرمت خون آن را فرو برد روزه او چه حکمى دارد ؟ جواب : اگر قطع به عدم حرمت داشته قضا دارد بدون کفاره و اگر شک داشته باید سؤال از حکم مى کرد یا احتیاط مى نمود و گرنه هم قضا دارد هم کفاره و احوط کفاره جمع بدهد به مسئله 1668 توضیح المسائل مراجعه شود . اجبار به جماع:  اگر روزه دار زن خود را مجبور به جماع کند و در بین جماع زن راضى شود آیا مرد باید دو کفاره و زن یک کفاره بدهد ؟ در صورتى که زن مالى نداشته باشد چطور ؟ جواب : ممکن است که زن تا آخر راضى نباشد هر چند که طبع مایل است ، لکن چون شرعاً حرام است راضى نیست و اگر راضى شد باید على الاحوط از مال خود کفاره بدهد و اگر متمکن از کفاره نبود استغفار نماید و عند التمکن کفاره بدهد . تکرار جماع:  اگر روزه دار در یک روز ماه رمضان چند دفعه جماع نماید با توجه به این که پس از جماع اول دیگر روزه دار نیست چرا براى هر جماع یک کفاره بر او واجب مى شود ؟ جواب : به نص خاص ثابت شده و ممکن است جهت احترام شهر رمضان باشد هر چند که در مرتبه بعد روزه دار نیست . افطار عمدى تازه مکلف:  بچه اى که به تکلیف رسیده ولى رشد جسمى و فکرى ندارد و قصوراً روزه خود را مى خورد ، آیا قضا و کفاره دارد ؟ جواب : اگر مى دانسته که این شىءمفطراست و خورده قضا و کفاره دارد مگر آن که عدم رشدش به حدى است که موجب رفع تکلیف باشد . عذر بعد از افطار عمدى:  اگر زنى عمداً روزه خود را باطل کند سپس عذرى مثل حیض یا نفاس یا مرض براى او پیش بیاید آیا کفاره روزه بر او واجب مى شود ؟ جواب : قضا دارد و کفاره ندارد . سفر بعد از افطار عمدى:  شخصى که روزه خود را عمداً باطل کرده ، اگر قبل از ظهر سفر کند کفاره بر او واجب مى شود یا خیر ؟ جواب : کسى که عمداً روزه خود را باطل کرده ، اگر بعد از ظهر مسافرت کند یا پیش ازظهر براى فرار از کفاره سفر نماید کفاره از او ساقط نمى شود ، بلکه اگر قبل از ظهر مسافرتى براى او پیش آید بنابر اقوى کفاره بر او واجب است . پرداخت کفاره: *   آزاد کردن زندانى بجاى عتق رقبه :  با توجه به این که یکى از کفارات مقرر در شرع مقدس اسلام بنده آزاد کردن است و در حال حاضر این امر معمول نیست و از طرفى عده اى ناخواسته نظیر تصادفات یا بدهى یا دیه و امثال آن در زندانها بسر مى برند و خانواده هاى ایشان پریشان و مستأصل مى باشند ، آیا اجازه مى فرمایید بجاى بنده آزاد کردن افرادى که کفاره به ذمه دارند یک یا چند نفر از زندانیان بى گناه را آزاد نمایند ؟ جواب : اگر چه ممکن است ثواب آزاد کردن زندانى بى گناه بیشتر از ثواب عتق رقبه باشد ،ولى به هیچ وجه نمى توان به عنوان کفاره عتق رقبه شخص حر را که زندانى شده با دادن مبالغى آزاد ساخت ، و چون در این زمان عتق رقبه موضوع ندارد ، لذا باید کفارات دیگر را داد . *   دادن وجه براى صرف در اطعام :  بابت کفاره روزه باید طعام بدهد . هرگاه وجه طعام را به فقیر بدهد که به دفعات صرف طعام خانواده اش کند صحیح است یا خیر ؟ جواب : چنانچه عمداً افطارکرده باید به شصت نفر مختلف اطعام کند اما کفارات غیر از عمد به دفعات به یک اهل بیت دادن اشکال ندارد لکن باید طعام بدهد ، نه وجه آن . *   قیمت بدل گندم در کفاره مد :  کفاره روزه که یک مد گندم یا جو است آیا قیمت آنها هم کفایت مى کند ؟ جواب : قیمت کفایت نمى کند . *   حبوبات و پول بجاى گندم :  آیا مى توان به جاى یک مد گندم و آرد گندم ، حبوبات ( عدس ، نخود و . . . ) یا پول نقد داد ؟ جواب : اشکالى ندارد ، ولى درپول لازم است ، طرف را وکیل کند در خرید گندم و سپس به عنوان کفاره خودش قبول کند . *   دادن کفاره به سید :  آیا مى شود کفاره روزه غیر سید را به سید نیازمند داد ؟ جواب : جایز است و لکن احتیاط استحبابى ترک آن است .